ਥਿਤੀ (ਮਹਲਾ ੧)

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ

ਬਾਰਵੀਂ ਥਿਤ, ਭਾਵ ਦੁਆਦਸੀ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਇਹ ਦੂਸਰੀ ਪਉੜੀ ਹੈ। ਦੁਆਦਸ਼ੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਦਾਨ ਕਰਨ ਨੂੰ ਮਹਾਨ ਕਾਰਜ ਸਮਝਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਦਾਨ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਦਾਨ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਦੂਸਰਿਆਂ ਲਈ ਦਇਆ ਭਾਵ ਰਖਣਾ ਹੀ ਅਸਲ ਦਾਨ ਹੈ। ਵਸਤਾਂ ਦਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਦਾਨ ਸਿਰਫ ਵਸਤਾਂ ਤਕ ਸੀਮਤ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਦਇਆ ਭਾਵ ਰਖਣ ਨਾਲ ਪੂਰਾ ਜੀਵਨ ਹੀ ਦਾਨ ਦੀ ਵਸਤੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਦਾਨ ਬਾਹਰੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਦਇਆ ਭਾਵ ਅੰਦਰੂਨੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ।

ਜਿਹੜਾ ਮਨੁਖ ਪਦਾਰਥਕ ਚਕਾਚੌਂਧ ਵੱਲ ਦੌੜਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਦੁਆਰਾ ਅੰਦਰ ਨਾਲ, ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਨਾਲ, ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਜੋੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਟਿਕਾਅ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਬਾਹਰ ਵੱਲ ਦੌੜਦੇ ਮਨ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਵੱਲ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਦਾ ਹੀ ਸਾਧਨ ਹੈ।

ਕੁਝ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਕਾਮਨਾ ਅਧੀਨ ਦੁਆਦਸੀ ਦਾ ਵਰਤ ਆਦਿ ਰਖਦੇ ਹਨ। ਕਾਮਨਾ ਅਧੀਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਕਰਮ ਨੂੰ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਮਨੁਖ ਕਰਮ ਕਰਕੇ ਫਲ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਾ ਰਖਣ ਦਾ ਵਰਤ ਰਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਸੇ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰਖ ਕੇ ਸਾਰੇ ਕਰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਵਿਚ ਲੀਨ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁਖ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਜੱਪਾ ਜਾਪ ਦੀ ਧੁਨੀ ਗੂੰਜਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਭਾਵ ਉਹ ਹਰ ਵੇਲੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ ਰੂਪ ਹੁਕਮ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਅੰਦਰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰਖਣਾ ਹੀ ਮੁਖ ਤੋਂ ਨਾਮ ਜਪਣ ਦੇ ਤੁੱਲ ਹੈ। ਇਹ ਮਨੁਖ ਦੀ ਸੁਰਤ ਦਾ ਅੰਦਰੂਨੀ ਜਾਪ ਹੈ।

ਫਿਰ ਵਖ-ਵਖ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਸਥਾਨ ’ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਵਖ-ਵਖ ਰੂਪ ਚਿਤਵਣ ਜਾਂ ਅਨੁਮਾਨਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਜੋ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਰੂਪ ਕਲਪੇ ਹੋਏ ਹਨ ਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਵੀ ਵਖ-ਵਖ ਰੂਪ ਚਿਤਵ ਲਏ ਗਏ ਹਨ, ਇਹ ਬਿਲਕੁਲ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਅਸਲੀਅਤ ਇਹ ਹੈ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਹਰ ਖਿੱਤੇ ਵਿਚ ਇਕ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਵਾਸਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ।
ਕੁਝ ਲੋਕ ਦੁਆਦਸੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁੱਚਮਤਾ ਤੇ ਸੰਜਮ ਆਦਿ ਨੂੰ ਧਰਮ-ਕਰਮ ਅਨੁਮਾਨ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿਚ ਮਨੁਖ ਨੂੰ ਸੱਚ, ਭਾਵ ਸੱਚੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ। ਸੱਚੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਮਨੁਖ ਹੀ ਸਭ ਪਾਸੇ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਹੋਇਆ ਸਮਝਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਦਾ ਆਪਣੇ ਅੰਗ-ਸੰਗ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਚ ਪਛਾਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਆਪਣੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਵਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਇਹੀ ਕਾਰਜ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੁੱਚ ਅਤੇ ਸੰਜਮ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ, ਸੱਚ ਦੀ ਪਛਾਣ ਵਿਚ ਹੀ ਸੁੱਚ ਅਤੇ ਸੰਜਮ ਸਮਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।