ਥਿਤੀ (ਮਹਲਾ ੧)

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ

ਅੱਠਵੀਂ ਤਿਥ ਨੂੰ ਅਸ਼ਟਮੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਹੀ ਪਰਮ ਹਸਤੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਮਿਹਰ ਸਦਕਾ ਅਜਿਹੀ ਮੱਤ ਬੁੱਧ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਸਾਧਕ ਜਨ ਨੂੰ ਅੱਠ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਲੌਕਿਕ ਸਮਰੱਥਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਵ, ਉਸ ਦੀ ਮਿਹਰ ਹੀ ਸਾਧਕ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥਾਵਾਨ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।

ਅਜਿਹਾ ਸਾਧਕ ਜਨ ਉਸ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਸਦਕਾ ਸੱਚ-ਸਰੂਪ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿਚ ਯਾਦ ਰਖਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਸਿਰਫ ਇਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾ ਕੋਈ ਬਦਲ ਹੈ ਤੇ ਕੋਈ ਸਾਥੀ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਜਾਂ ਸਹਾਰੇ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿਚ ਮੁਕੰਮਲ ਅਤੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ।

ਉਸ ਪਰਮ-ਹਸਤੀ ਦੀ ਮਿਹਰ ਸਦਕਾ ਹੀ ਸਾਧਕ ਜਨ ਜੀਵਨ ਦੇ ਹਵਾ, ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਅੱਗ ਜਿਹੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਭੁਲਾ ਕੇ ਸਿਰਫ ਉਸ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਹੀ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਵਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ, ਉਸ ਇਕ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਆਸਰੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੇ।

ਪਾਉਣ, ਪਾਣੀ ਤੇ ਅੱਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਰਜੋ, ਤਮੋ ਅਤੇ ਸਤੋ ਜਿਹੇ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਮਿਹਰ ਸਦਕਾ ਸਾਧਕ ਜਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। 

ਅਜਿਹੇ ਸਾਧਕ ਜਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰੰਗ-ਰੂਪ ਤੋਂ ਨਿਰਲੇਪ, ਉਸ ਇਕ ਪਰਮ ਹਸਤੀ ਦੇ ਸੱਚੇ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਹੀ ਜੀਵਨ ਦਾ ਇਕੋ-ਇਕ ਅਧਾਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਉਸ ਇਕ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਟੇਕ ਨਹੀਂ ਰਖਦੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਸਿਰਫ ਉਸ ਦਾ ਨਿਯਮ ਹੀ ਸੱਚਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸੱਚ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਨਿਯਮ ਹੈ।

ਉੱਪਰ ਦੱਸੇ ਸਾਧਕ ਜਨ ਦਾ ਮਨ ਸਿਰਫ ਉਸ ਪਰਮ ਹਸਤੀ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ-ਰੂਪ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਹੀ ਆਪਣੇ ਮਨ ਦੀ ਲਿਵ ਲਾ ਕੇ ਰਖਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ, ਉਸ ਇਕ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਮਨ ਵਿਚ ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।

ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ‘ਨਾਨਕ’ ਪਦ ਦੀ ਮੁਹਰ ਲਾ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਕਥਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਪਰੋਕਤ ਕਿਸਮ ਦੇ ਸਾਧਕ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦਾ ਮਨ ਨਾਮ-ਰੂਪ ਗਿਆਨ ਵਿਚ ਆਤਮਸਾਤ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਮੌਤ ਦੇ ਭੈਅ ਆਦਿ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੈ।