ਪਟੀ (ਮਹਲਾ ੧)

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ

ਨੋਟ: ਪੂਰਬੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਅੱਖਰ ਸੱਚ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਾਲੇ ਹਨ, ਸੱਚ-ਸਰੂਪ ਹਨ ਤੇ ਸੱਚ ਹੀ ਮੰਨੇ ਗਏ ਹਨ। ਅਰਬੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅੱਖਰ ‘ਅਲਿਫ’ ਅੱਲਾ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਦੇ ‘ਸਾ’ ਅੱਖਰ ਦਾ ਅਰਥ ਵੀ ਈਸ਼ਵਰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਹਾਨ ਕੋਸ਼ ਵਿਚ ਗੁਰਮੁਖੀ ਦੇ ਸੱਸੇ ਅੱਖਰ ਦਾ ਵੀ ਇਹੀ ਅਰਥ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਕਰਕੇ ਹੀ ਊੜੇ, ਐੜੇ ਅਤੇ ਈੜੀ ਉਪਰੰਤ, ਸੱਸਾ ਅੱਖਰ, ਗੁਰਮੁਖੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅੰਜਨ ਹੋਵੇ। 

ਇਸ ਪਦੇ ਵਿਚ ਸੱਸੇ ਅੱਖਰ ਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਹੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਰੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ। ਉਹੀ ਸਾਰਿਆਂ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ।

ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਉਸ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਨਾਲ ਮਨ ਲੱਗ ਗਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਫਿਰ ਉਸ ਦੇ ਸਿਮਰਨ ਵਿਚ ਹੀ ਸਾਰਾ ਜੀਵਨ ਬਸਰ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਹੀ ਜਨਮ ਲੈਣਾ, ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਆਉਣਾ ਜਾਂ ਜੀਵਨ ਬਸਰ ਕਰਨਾ ਸਫਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਬਾਣੀ ਦੇ ਰਹਾਉ ਵਾਲੇ ਪਦੇ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਇਹ ਸਫਲ ਜੀਵਨ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਜਿਹੜੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾ ਸਿਮਰਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿਚ ਇਹ ਸਵਾਲ ਉਠਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਨ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੂਰਖ ਮਨਾ! ਤੂੰ ਕਿਉਂ ਭੁੱਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈਂ? ਭਾਵ, ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਰਾਹ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਤੁਰ ਰਿਹਾ?

ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਫੱਟੀ ਲਿਖਣ ਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ ਤੇ ਸਿਆਣਾ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ‘ਪਟੀ ਲਿਖੀ’ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ ਫੱਟੀ ਲਿਖਣ ਨਾਲ ਕੋਈ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ ਨਹੀਂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਬਲਕਿ ਜਦ ਕੋਈ ਭੈਣ-ਭਾਈ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਕੀਤੇ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬ ਦੇ ਕੇ ਸੁਰਖਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆ-ਲਿਖਿਆ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹੀ ਇਸ ਬਾਣੀ ਦਾ ਸਥਾਈ ਭਾਵ ਹੈ।