ਅਲਾਹਣੀਆਂ ਮੌਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਹੈ। ਇਸ ਦੁਨਿਆਵੀ ਕਾਵਿ-ਰੂਪ ਨੂੰ ਅਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ‘ਅਲਾਹਣੀਆ’ ਬਾਣੀ ਦਾ ਉਚਾਰਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਚਉਥੀ ਅਲਾਹਣੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪਦੇ ਵਿਚ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਹਰੇਕ ਥਾਂ ਅਤੇ ਹਰੇਕ ਜੀਵ ਵਿਚ ਵਿਆਪਕ ਜਾਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁਖ ਦਾ ਸੰਸਾਰ ’ਤੇ ਆਉਣਾ-ਜਾਣਾ ਅਤੇ ਮੰਦੇ-ਚੰਗੇ ਕਰਮ ਕਮਾਉਣਾ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਹੁਕਮ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤੀਜੇ ਪਦੇ ਵਿਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਔਕੜਾਂ ਦਾ ਜਿਕਰ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਵਿਕਾਰ-ਗ੍ਰਸਤ ਜੀਵ ਨੂੰ ਪਰਲੋਕ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਰਸਤੇ ’ਤੇ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਚਉਥੇ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ
ਨਾਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਅਤੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਹੀਣੇ ਮਨੁਖਾਂ ਦੀ ਦਸ਼ਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮਨੁਖ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਦਰਗਾਹ ਵਿਚ ਆਦਰ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜਦਕਿ ਨਾਮ ਤੋਂ ਹੀਣੇ ਮਨੁਖ ਬਹੁਤ ਉੱਦਮ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਖਟਦੇ, ਸਗੋਂ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਅਜਾਈਂ ਗਵਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਬਾਬਾ ਰੋਵਹਿ ਰਵਹਿ ਸੁ ਜਾਣੀਅਹਿ ਮਿਲਿ ਰੋਵੈ ਗੁਣ ਸਾਰੇਵਾ ॥
ਰੋਵੈ ਮਾਇਆ ਮੁਠੜੀ ਧੰਧੜਾ ਰੋਵਣਹਾਰੇਵਾ ॥
ਧੰਧਾ ਰੋਵੈ ਮੈਲੁ ਨ ਧੋਵੈ ਸੁਪਨੰਤਰੁ ਸੰਸਾਰੋ ॥
ਜਿਉ ਬਾਜੀਗਰੁ ਭਰਮੈ ਭੂਲੈ ਝੂਠਿ ਮੁਠੀ ਅਹੰਕਾਰੋ ॥
ਆਪੇ ਮਾਰਗਿ ਪਾਵਣਹਾਰਾ ਆਪੇ ਕਰਮ ਕਮਾਏ ॥
ਨਾਮਿ ਰਤੇ ਗੁਰਿ ਪੂਰੈ ਰਾਖੇ ਨਾਨਕ ਸਹਜਿ ਸੁਭਾਏ ॥੪॥੪॥
-ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ੫੮੧
ਵਿਆਖਿਆ
ਸ਼ਾਬਦਕ ਅਨੁਵਾਦ
ਭਾਵਾਰਥਕ-ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਅਨੁਵਾਦ
ਕਾਵਿਕ ਪਖ
ਕੈਲੀਗ੍ਰਾਫੀ
ਇਸ ਪਦੇ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਸਿਆਣੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਬ ਹੋਣ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਸਾਧਕ ਸਤਿਸੰਗ ਵਿਚ ਸੇਵਾ ਭਾਵ ਵਾਲੇ ਗੁਣ ਧਾਰਣ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਯਾਦ/ਸਿਮਰਨ ਵਿਚ ਰੋਂਦਾ ਭਾਵ ਵੈਰਾਗਵਾਨ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਉਹੀ ਸਾਧਕ ਜਾਣਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਸੱਚੀ ਦਰਗਾਹ ਵਿਚ ਆਦਰ ਮਾਣ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਮਾਇਆ ਨੇ ਠੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਭਾਵ ਮਾਇਆ ਦੀ ਜਕੜ ਵਿਚ ਫਸੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੋਣਾ ਧੋਣਾ ਮਹਿਜ ਧੰਦੇ, ਭਾਵ ਨਾਟਕ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ।
ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿਆਰੇ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿਚ ਦਿਲੋਂ ਰੋਣ ਨਾਲ ਮਨ ਸਾਫ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਜਿਹੜਾ ਮਾਇਆ ਦੀ ਜਕੜ ਕਾਰਣ ਦਿਲੋਂ ਰੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਰੋਣ ਦਾ ਨਾਟਕ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਰੋਣੇ-ਧੋਣੇ ਨਾਲ ਮਨ ਦੀ ਮੈਲ ਸਾਫ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਸਾਰਾ ਸੰਸਾਰ ਸੁਪਨੇ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਵ, ਅਸਲੀਅਤ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਰਿਹਾ।
ਜਿਵੇਂ ਕੋਈ ਜਾਦੂਗਰ ਆਪਣੇ ਜਾਦੂ, ਭਾਵ ਹੱਥ ਦੀ ਸਫਾਈ ਦੇ ਭਰਮ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਅਸਲੀਅਤ ਹੀ ਭੁੱਲ ਜਾਵੇ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੋਕ ਇਸ ਝੂਠੀ ਮਾਇਆ ਦੇ ਨਸ਼ੇ ਵਿਚ ਹੰਕਾਰ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦੇ ਹਨ।
ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਕਿਸੇ ਦੇ ਵਸ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪ੍ਰਭੂ ਆਪ ਹੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਰਾਹ ਤੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਹਰ ਕਰਮ ਕਰਨ-ਕਰਾਉਣ ਵਾਲਾ ਹੈ।
ਇਸ ਲਈ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਵਿਚ ਲੱਗੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਭਾਵ ਉਸ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰਖਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਗੁਰੂ ਮਾਇਆ ਦੀ ਜਕੜ ਅਤੇ ਝੂਠੇ ਹੰਕਾਰ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਦਕਾ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਅਨੁਸਾਰ ਅਰਾਮ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਬਸਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਪੂਰਨ ਗੁਰੂ ਦਾ ਲੜ ਫੜਕੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਨਾਮ-ਸਿਮਰਨ ਵਿਚ ਲੱਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਹ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾਏ, ਭਾਵ ਬਿਨਾਂ ਉਚੇਚ ਕੀਤੇ ਹੀ ਮਾਇਆ ਦੇ ਭਰਮ-ਜਾਲ ਤੇ ਹੰਕਾਰ ਤੋਂ ਬਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
