ਥਿਤੀ (ਮਹਲਾ ੫)

ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਸਾਹਿਬ

ਥਿਤੀ ਬਾਣੀ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਉੜੀ ਵਿਚ ਪੰਚਮ ਪਾਤਸ਼ਾਹ, ਮੱਸਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੰਦਰਮਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਥਿਤ ਏਕਮ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਅਤੇ ਏਕਮ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਧੁਨੀਆਤਮਕ ਸੰਕੇਤ ਤੋਂ ਇਕ ਅਕਾਰ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭੂ ਏਕੰਕਾਰ ਨੂੰ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਦਨਾ, ਅਰਥਾਤ ਨਮਸ਼ਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਜਾਣਨ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸ ਰਾਜਿਆਂ ਜਿਹੇ ਹਰੀ ਪ੍ਰਭੂ ਅੱਗੇ ਸਮਰਪਣ ਭਾਵ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਸ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਕੀਤਿਆਂ ਸਭ ਕੁਝ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਫਿਰ ਉਸੇ ਤੋਂ ਹੀ ਅਜਿਹੀ ਉਮੀਦ ਰਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਕਲਿਆਣ ਹੋ ਸਕੇ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਸੁਖ ਨਸੀਬ ਹੋ ਸਕੇ। 

ਪੂਰਬ, ਪੱਛਮ, ਉੱਤਰ ਤੇ ਦੱਖਣ ਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚਾਰ ਕੋਨੇ ਹਨ ਤੇ ਉੱਪਰ ਹੇਠਾਂ ਮਿਲਾ ਕੇ ਕੁੱਲ ਦਸ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਘੁੰਮ ਕੇ ਦੇਖ ਲਉ, ਪ੍ਰਭੂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਕਲਿਆਣ ਅਤੇ ਸੁਖ ਦੀ ਉਮੀਦ ਰਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਭਾਵ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਆਸਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਫਿਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵੇਦ, ਪੁਰਾਣ ਅਤੇ ਸਿਮਰਤੀਆਂ ਜਿਹੇ ਧਾਰਮਕ ਗ੍ਰੰਥ ਸੁਣ ਲਉ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਿਸ ਭਾਂਤ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰ ਕੇ ਦੇਖ ਲਉ, ਪਰ ਦੱਬੇ-ਕੁਚਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪਾਰ-ਉਤਾਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਡਰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਸਾਗਰ ਦੀ ਨਿਆਈਂ ਬੇਸ਼ੁਮਾਰ ਸੁਖਾਂ ਦਾ ਸਾਧਨ ਉਹੀ ਇਕੋ ਇਕ ਪ੍ਰਭੂ ਹੈ।

ਬਾਣੀ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਸੱਚ ਨੂੰ ਕਈ ਤੈਹਾਂ ਤੋਂ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਨਸਾਨੀ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦਾਤਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਤੇ ਮਨੁਖ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾਤਾਂ ਨੂੰ ਭੋਗਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਥੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਉਕਤ ਸੱਚ ਨੂੰ ਕਾਇਨਾਤੀ ਨੁਕਤੇ ਤੋਂ ਵੇਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦ ਹਰ ਪਾਸੇ ਪ੍ਰਭੂ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਇਹ ਕਿਵੇਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਦਾਤਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੈ ਤੇ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਹੋਰ। ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਇਸ ਤੁਕ ਵਿਚ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿਚ ਦਾਤਾ, ਅਰਥਾਤ ਦੇਣਹਾਰ ਅਤੇ ਭੋਗਣ ਵਾਲਾ ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਥਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੋ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਜਦ ਉਸ ਨੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਖੁਦ ਨੂੰ ਹੀ ਦੇਣਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫਿਰ ਉਸ ਕੋਲੋਂ ਕਾਸੇ ਦੀ ਵੀ ਇੱਛਾ ਕਰ ਲਈਏ, ਉਹੀ ਮਿਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਸ ਪਉੜੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਆਪਣੇ ਸੰਗੀ-ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਬ ਹੋ ਕੇ ਆਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਹਰ ਰੋਜ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੇ ਜਾਣਨਹਾਰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਫਤਿ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਭਾਵ ਉਸ ਦੇ ਗੁਣ ਗਾੳਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਸਾਧ-ਜਨਾ ਦੀ ਸੰਗਤ ਵਿਚ ਮਿਲ ਕੇ ਉਸੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ। ਇਹੀ ਇਸ ਪਉੜੀ ਦਾ ਸਮੁੱਚਾ ਭਾਵ ਹੈ।