ਸ਼ੇਖ ਫਰੀਦ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਉਚਾਰਣ ਕੀਤੇ
ਸਲੋਕ ਜਗਿਆਸੂ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਸਲ ਮਨੋਰਥ, ਭਾਵ ਪ੍ਰਭੂ-ਬੰਦਗੀ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਫਰੀਦ ਜੀ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਨੁਖ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਗਿਣਵੇਂ ਦਿਨ ਹੀ ਮਿਲੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਦੇਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਬੰਦਗੀ ਵਿਚ ਜੁੜ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਰ
ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਕਾਰਣ ਮਨੁਖ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਵਿਕਾਰਾਂ ਵਿਚ ਫਸ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਸਦਾ ਅਸ਼ਾਂਤ ਅਤੇ ਅਸਹਿਜ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਮਨੁਖ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਯਾਦ, ਪ੍ਰੇਮ, ਨਿਮਰਤਾ, ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ, ਸਬਰ, ਸੰਤੋਖ, ਪਰਉਪਕਾਰ, ਹੱਕ ਦੀ ਕਮਾਈ ਆਦਿ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਘਰ-ਗ੍ਰਹਿਸਥੀ ਵਿਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਹੀ ਪ੍ਰਭੂ-ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਅਨੰਦ ਮਾਣ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਜੀਵਨ ਸੁਖੀ ਅਤੇ ਸਹਿਜਮਈ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਫਰੀਦਾ ਦਰ ਦਰਵੇਸੀ ਗਾਖੜੀ ਚਲਾਂ ਦੁਨੀਆਂ ਭਤਿ ॥
ਬੰਨੑਿ ਉਠਾਈ ਪੋਟਲੀ ਕਿਥੈ ਵੰਞਾ ਘਤਿ ॥੨॥
-ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ੧੩੭੭-੧੩੭੮
ਵਿਆਖਿਆ
ਸ਼ਾਬਦਕ ਅਨੁਵਾਦ
ਭਾਵਾਰਥਕ-ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਅਨੁਵਾਦ
ਕਾਵਿਕ ਪਖ
ਆਮ ਤੌਰ ’ਤੇ ਬੰਦੇ ਦੀ ਉਦੋਂ ਬੇਹੱਦ ਅਰਾਮਦਾਇਕ ਸਥਿਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦ ਉਹ ਵਾਣ ਵਾਲੀ ਮੰਜੀ ’ਤੇ ਵਿਛਾਉਣਾ ਕਰਕੇ ਪਿਆ ਹੋਵੇ ਤੇ ਉਪਰ ਰਜਾਈ ਲਈ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਇਸ ਸਲੋਕ ਵਿਚ ਬਾਬਾ ਫਰੀਦ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਬ ਹੋ ਕੇ ਅਜਿਹੇ ਮਨੁਖ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਵਿਚ ਤੜਪ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਪ੍ਰਭੂ ਅੱਗੇ ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਤਰਲੇ ਲੈ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਮਨ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਉਸ ਦੀ ਮੰਜੀ ਹੈ, ਤਨ ਦਾ ਦੁਖ ਉਸ ਮੰਜੀ ਦਾ ਵਾਣ ਹੈ ਤੇ ਰੱਬ ਨਾਲੋਂ ਵਿਛੋੜੇ ਦਾ ਸੱਲ ਉੱਤੇ ਲਈ ਹੋਈ ਰਜਾਈ ਹੈ।
ਫਿਰ ਸੱਚ ਦੇ ਮੁਜੱਸਮੇ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਮੁਖਾਤਬ ਹੋ ਕੇ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਉਹ ਉਸ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਵੇ ਕਿ ਉਹ ਕਿੰਨੀ ਤਰਸਜੋਗ ਤੇ ਦਰਦਨਾਕ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਰਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਥੇ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਵਿਚ ਤੜਪ ਰਿਹਾ ਮਨੁਖ ਪ੍ਰਭੂ-ਮਿਲਾਪ ਦੀ ਬੇਹੱਦ ਤੀਬਰ ਇੱਛਾ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।