ਅਲਾਹਣੀਆ (ਮਹਲਾ ੧)

ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਾਹਿਬ

ਇਸ ਪਦੇ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪ੍ਰਭੂ ਹੀ ਸੱਚ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹੀ ਸੱਚਾ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ, ਉਸ ਦੇ ਬਗੈਰ ਕੁਝ ਵੀ ਸੱਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਚ-ਸਰੂਪ ਪਿਆਰਾ ਸਦਾ-ਸਦਾ ਲਈ ਸਭ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਹੈ।

ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਿਰਜਣਾ ਆਪਣੇ-ਆਪ ਕੀਤੀ, ਭਾਵ ਜਿਸ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਉਸ ਦੇ ਬਗੈਰ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਚ ਦਾ ਮੁਜੱਸਮਾ ਏਨਾ ਵਿਸ਼ਾਲ, ਭਾਵ ਬੇਅੰਤ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁਕੰਮਲ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜਾਣਿਆ, ਬੁੱਝਿਆ ਤੇ ਦੱਸਿਆ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। 

ਉਸ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਚੱਕੀ ਦੇ ਦੋ ਪੁੜਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜ ਕੇ, ਭਾਵ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਸੰਜੋਗ ਨਾਲ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਜੀਵਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਇਆ ਦੇ ਮੋਹ ਵਿਚ ਲਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਤੋਂ ਵਿਛੋੜ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਾਇਆ ਰੂਪੀ ਮਾਰੂ ਘੁੱਪ ਹਨੇਰਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਕਾਰਣ ਹੈ। ਭਾਵ, ਇਸ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਪਿਸਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਰਾਹ ਕੇਵਲ ਗੁਰੂ ਹੀ ਦੱਸ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਉਸ ਨੇ ਆਪ ਹੀ ਸੂਰਜ ਅਤੇ ਚੰਦ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇੰਝ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਦਿਨ-ਰਾਤ ਵਿਚਰਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਭੂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਇਸ ਕੌਤਕ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹੋਣ।

ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਤੀਕ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿਚ ਸੂਰਜ ਮਨੁਖ ਦੀ ਬੁੱਧੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ ਤੇ ਚੰਦਰਮਾ ਮਨੁਖੀ ਮਨ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਇਥੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁਖ ਆਪਣੀ ਬੁੱਧੀ ਅਤੇ ਮਨ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਇਸ ਕੌਤਕ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸੋਚਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਉਹ ਪ੍ਰਭੂ ਦੇ ਕੌਤਕਾਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜਾ ਨਹੀਂ ਲਾ ਸਕਦਾ।, ਇਸ ਲਈ ਗੁਰੂ ਦੀ ਸੋਝੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਤੋਂ ਹੀ ਇਹ ਅਗਿਆਨ ਦੂਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਤੇ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਦੂਜੇ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਬਚਨ ਯਾਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ: ਜੇ ਸਉ ਚੰਦਾ ਉਗਵਹਿ ਸੂਰਜ ਚੜਹਿ ਹਜਾਰ ॥ ਏਤੇ ਚਾਨਣ ਹੋਦਿਆਂ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਘੋਰ ਅੰਧਾਰ ॥

ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਾਲਕ ਪ੍ਰਭੂ ਹੀ ਸੱਚ-ਸਰੂਪ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਿਆਰ ਵੀ ਸੱਚਾ ਹੈ, ਜੋ ਉਹ ਸਭ ਨੂੰ ਵੰਡਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ, ਉਸ ਦੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਹੀ ਸਾਰੇ ਪਸਾਰੇ ਦੇ ਸੱਚ ਦੀ ਸੋਝੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।