ਅਨੰਦੁ ਸਾਹਿਬ

ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਸਾਹਿਬ

ਗੁਰਮਤਿ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁਖ ਦੀ ਦੇਹੀ ਆਤਮਾ ਨੂੰ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਮਿਲਾਉਣ ਦਾ ਜ਼ਰੀਆ ਹੈ। ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਮਨੁਖਾ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਇਸ ਦੇਹੀ ਦਾ ਸੱਚ-ਸਰੂਪ ਪ੍ਰਭੂ-ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਸਦਉਪਯੋਗ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦੇਹੀ ਨੂੰ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਇਸ ਪਉੜੀ ਵਿਚ ਨਿਹੋਰੇ ਅਤੇ ਸਵਾਲੀਆ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਮੁਖਾਤਬ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਸਰੀਰ ਨੇ ਇਸ ਜਗਤ ਵਿਚ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਕਿਹੜਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ? ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਸਵਾਲ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦਾ ਅੰਤਰੀਵ ਭਾਵ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਾਡੀ ਦੇਹੀ ਸਾਨੂੰ ਪ੍ਰਭੂ-ਮਿਲਾਪ, ਭਾਵ ਸੱਚ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੀ ਤਾਂ ਇਸ ਦੇਹੀ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਸਭ ਕਾਰਜ ਨਿਰਮੂਲ ਅਤੇ ਵਿਅਰਥ ਹਨ। ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਇਹ ਸਵਾਲ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਕਰਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਖੁਦ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਇਹ ਦੂਸਰੇ ਨਾਲ ਸੰਵਾਦ ਰਚਾਉਣ ਦਾ ਖੂਬਸੂਰਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅੰਦਾਜ਼ ਹੈ।

ਉਸੇ ਸਵਾਲ ਨੂੰ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫਿਰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਸਰੀਰ ਨੇ ਜਗ ਵਿਚ ਜਨਮ ਲੈ ਕੇ ਕਿਹੜਾ ਕਰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ? ਇਸ ਸਵਾਲ ਵਿਚ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਜਵਾਬ ਹੈ ਕਿ ਦੇਹੀ ਨੇ ਉਸ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿਚ ਕੋਈ ਕਰਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।

ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਫਿਰ ਨਿਹੋਰਾ ਮਾਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਸ ਹਰੀ ਪ੍ਰਭੂ ਨੇ ਦੇਹ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਇਹ ਦੇਹੀ ਉਸੇ ਹਰੀ, ਭਾਵ ਆਪਣੇ ਰਚਣਹਾਰੇ ਨੂੰ ਹੀ ਮਨ ਵਿਚ ਯਾਦ ਨਾ ਰਖ ਸਕੀ।

ਦੇਹੀ ’ਤੇ ਸਵਾਲ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸੱਚ-ਸਰੂਪ ਪ੍ਰਭੂ-ਮਿਲਾਪ ਦਾ ਅੰਤਰੀਵ ਭੇਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸਲ ਵਿਚ ਉਹ ਗਿਆਨ-ਰੂਪ ਗੁਰੂ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਨਸੀਬ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵੀ ਮਸਤਕ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਮਿਲਣਾ ਲਿਖਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਉਹ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਭੂ-ਮਿਲਾਪ ਲਈ ਉੱਦਮ ਵਿਚ ਜੁਟੇ ਸਾਧਕ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਉਸ ਦਾ ਆਪਾ-ਭਾਵ ਮਿਟਾਉਣ ਲਈ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਦਾ ਉੱਦਮ ਕਿਤੇ ਉਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹਉਮੈ-ਭਾਵ ਨਾ ਉਪਜਾ ਦੇਵੇ।

ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਦੇਹੀ ਪ੍ਰਤੀ ਸੱਚ ਬਿਆਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹੀ ਸਰੀਰ ਆਪਣੇ ਮਕਸਦ ਵਿਚ ਪ੍ਰਵਾਣ ਚੜ੍ਹਦੇ ਹਨ, ਜਿਹੜੇ ਸੱਚ-ਸਰੂਪ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਹਿਰਦੇ ਵਿਚ ਵਸਾਈ ਰਖਦੇ ਹਨ ਤੇ ਜਿਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭੂ ਮਿਲਾਪ ਤਕ ਪੁੱਜਦੇ ਹਨ।